Koniec świata dla Rzymian z Ilirii, Pannonii, Dacji i Mezji nastąpił jednak dopiero wraz z masową migracją słowiańską, po 578 r., kiedy to 100.000 Słowian przekroczyło Dunaj. A był to dopiero początek. Po zabójstwie cesarza Maurycjusza w 602 r. całkowicie załamała się granica na Dunaju. W ciągu kilku dekad Słowianie pojawili się nawet na Peloponezie. Jakie przerażenie budzili wśród Rzymian, poświadcza relacja Pseudo-Cezariusza z połowy VI wieku. „Słowianie pożerają kobiece piersi z wielkim upodobaniem, ponieważ są pełne mleka, a oseski roztrzaskują o skały, tak jak myszy; Słowianie są samowolni, samolubni, nie dadzą sobą kierować, chętnie zabijają, gdy wspólnie jedzą posiłek lub razem podróżują, swojego przywódcę i wodza, jedzą lisy, koty nadrzewne i dzikie, oraz wilczym wyciem się nawołują”.

REKLAMA

Co stało się z Rzymianami zamieszkującymi te tereny? Część z nich uciekła nad morze na wybrzeże adriatyckie, wyspy Dalmacji i Istrię. Tam ich prowincjonalna łacina przeobrazi się z czasem w dwa pokrewne romańskie języki dalmatyński, wymarły w 1898 r. oraz istriocki. W 2017 r. sklasyfikowano istriocki razem z dalmatyńskim we wspólną grupę języków romańskich stanowiących pomost między zachodnimi a wschodnimi językami romańskimi. Te wschodnie języki wyewoluowały z naddunajskich odmian ludowej łaciny: panońskiej, dackiej i trackiej. Ich użytkownicy także uciekli, tyle że w góry. W ten sposób ludność rzymska dołączyła w ostępach górskich do niezlatynizowanych pasterzy, potomków rdzennej ludności paleobałkańskiej, przodków Albańczyków. Ale język łaciński był już u nich na tyle zadomowiony, że go w większości nie zarzucili.

Germanie wszystkich Rzymian nazywali Walhaz od celtyckiego ludu Wolków. O genezie tej nazwy jest osobny odcinek

Słowianie nad Dunaj przybyli za Germanami, używając na określenie Rzymian zapożyczonego od Germanów etnonimu Wolch. W poszczególnych dialektach słowiańskich Wolch uległo zmianom, w dialektach lechickich – Włoch, u Słowian wschodnich – Wołoch, a u południowych – Wlach. Pojawia się również forma pośrednia Walach. Tymi określeniami zaczęli Słowianie nazywać Rzymian z Italii, ale także tych z prowincji naddunajskich, którzy uciekli w góry i żyli po sąsiedzku ze Słowianami. Rzymianie w tych prowincjach porzucili miasta oraz uprawę roli, zajęli się w swej masie pasterstwem transhumancyjnym, czyli pół-koczowniczym na określonym terenie, umożliwiającym wypas stad w lecie wysoko w górach, a zimą powrót w doliny. Dzięki takiej gospodarce Rzymianie zaczęli żyć w rozproszeniu wśród ludów słowiańskich, zajmujących tereny niżej położone wzdłuż rzek, zdatne do uprawy roli. Na rozległych obszarach od Istrii aż po góry Pindos w Tessalii oraz Rodopy i góry Bałkany w Bułgarii żyły i żyją w rozproszeniu społeczności pasterzy wlaskich, posługujące się językami romańskimi lub zeslawizowane w minionych wiekach.

Trzecia część tryptyku rzymskiego:
1) Skąd się wzięli Rzymianie – edykt cesarza Karakalli z 212 r.

2) Skąd się wzięła łacina – Romulus i języki italskie

3) Skąd się wzięli W(o)łosi – Rzymianie prowincjonalni i Słowianie

#starożytność #średniowiecze #rzym #cesarstwo #imperiumromanum #prowincje #chrześcijaństwo #italia #pannonia #dacja #iliria #istria #dunaj #indoeuropejczycy #indoeuropejskie #łacina #literatura #językoznawstwo #romańskie #rzymski #rumuni #arumuni #rumuński #wołosi #włosi #wlasi #dalmacja #naddunajskie #pasterze #transhumancyjne #migracjawołoska #prawowołoskie #karpaty #bałkany #slowianie #cyrylica #ceausescu

Jeżeli podoba Ci się podcast INTERPRETACJE możesz go wesprzeć w serwisie Patronite.pl: 👉 https://patronite.pl/podcastinterpretacje

Albo postawić symboliczną kawę w serwisie Buycoffee.to: 👉 https://buycoffee.to/podcastinterpretacje

Autor: prof. Gościwit Malinowski
Profesor w Instytucie Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych Uniwersytetu Wrocławskiego; więcej na blogu:
http://hellenopolonica.blogspot.com  oraz na stronie:
https://wroc.academia.edu/GosciwitMalinowski