O wzroście znaczenia Hetmanatu dla ukraińskiej tożsamości.
Parę słów na ciekawy dla mnie temat. Na obecnej Ukrainie ma miejsce pewna przemiana w postrzeganiu Ukraińców własnej historii. I w ramach tego procesu inaczej jest postrzegane i Wielkie Księstwo Litewskie, i Rzeczpospolita Obojga Narodów, i również, co ciekawe, zmienia się postrzeganie Siczy Zaporoskiej. To się dzieje w ramach odejścia Ukraińców od tradycyjnych schematów radzieckich dotyczących historii Ukrainy, które w dużym stopniu bazowały na schematach Rosji carskiej. Rosjanie, mówiąc o historii ziem ukraińskich XVI – XVII stulecia, po pierwsze sprowadzali ją do historii Kozaków, a po drugie koncentrowali się przede wszystkim na Siczy Zaporoskiej. W uproszczeniu rosyjski schemat historii tych ziem dla tego okresu można opisać tak: Zła Polska naciska na ludność ruską i prawosławną, tamta ucieka na Dzikie Pola i tworzy Sicz Zaporoską. Dalej wolni Kozacy konfliktują z Polską i przyciśnięci proszą o ratunek Rosję, która miłosiernie przychodzi z pomocą i ratuje przed złymi katolikami swoich utraconych rodaków oraz odzyskuje ziemie ruskie. I w ramach tej koncepcji bardzo ważny jest obraz Kozaka jako tego odważnego wojownika ze stepów, który ponad wszystko ceni własną wolność. Ten obraz został mocno spopularyzowany przez Rosjan i stworzono na jego podstawie pewien stereotyp, który mocno się utrwalił i siedzi w wielu głowach ukraińskich do dziś. W tym samym czasie celowo pominięto, że poza Siczą na ziemiach ukraińskich tamtego okresu zaistniał prawdziwy organizm państwowy zwany Hetmanatem albo Wojskiem Zaporoskim. Rosjanie te pojęcia celowo mieszają ze sobą, podczas gdy są to zupełnie dwa różne zjawiska. Hetmanat oczywiście bazuje na tradycji kozackiej, która wyprowadza się z Siczy Zaporoskiej, ale w odróżnieniu od Siczy, Hetmanat był państwem. Tak, niestabilnym, tak, z ograniczoną suwerennością, ale był to organizm państwowy ze swoim systemem władzy, systemem sądownictwa, systemem podatkowym i z własną zawodową armią. Hetmanat jako państwo, mimo że skonfliktowane z Rzeczpospolitą, w rzeczywistości przede wszystkim bazowało na politycznych tradycjach tej samej Rzeczpospolitej. Mało tego, Hetmanat z czasem ewoluował od demokracji wojennej w stronę demokracji szlacheckiej. Stosunki Hetmanatu z Siczą Zaporoską były bardzo skomplikowane. Kozacy zaporoscy w zasadzie od samego początku wrogo podchodzili do samego pomysłu utworzenia tego państwa, nie rozumiejąc, jaki jest ich w tym interes. Więc Hetmanat jako organizm państwowy żył swoim życiem, a Sicz swoim życiem. Każdy z nich miał własne interesy i prowadził własną niezależną politykę. Oni raz występowali jako sojusznicy, drugi raz działali jeden przeciwko drugiemu. Zaporoscy Kozacy brali aktywny udział w ukraińskich wojnach domowych, popierając to jedną stronę, to drugą. A czasem Sicz Zaporoska wprost prowadziła z hetmańską Ukrainą wojnę, jak za czasów Mazepy, który wręcz Siczy nienawidził. Sicz w dużym stopniu była siłą anarchiczną i istniejącą niezależnie od nikogo, podczas gdy Hetmanat można w pełni nazwać zalążkiem ukraińskiego państwa. Oczywiście mówiąc w uproszczeniu i nie przekładając realia tamtych czasów wprost na dzisiejszą Ukrainę i Ukraińców. Tym niemniej polityczna tradycja tego organizmu państwowego do dziś ma swój ślad i odzwierciedlenie w politycznych realiach dzisiejszej Ukrainy.
Dla Rosjan bardzo ważne jest pokazanie, że Kozacy jako przodkowie dzisiejszych Ukraińców to była bezpaństwowa banda rodem z dzikich południowych stepów szukająca ochrony u jedynego prawdziwego państwa na tych terenach, którym oczywiście była Moskwa. Dlatego Hetmanat jest celowo pomijany i marginalizowany. No bo jeżeli przodkowie Ukraińców mieli własną … nawet powiedzmy autonomię, to z nią już musiały być podpisywane umowy, prowadzone rozmowy dyplomatyczne, ona mogła wyjść z podporządkowania Moskwy, jak to miało miejsce w rzeczywistości. To już są normalne stosunki polityczne. No a z bandą Kozaków ze stepu jakie mogą być stosunki czy rozmowy? Ich można tylko ucywilizować, co w rozumieniu Rosji ona właśnie zrobiła. Mimo że w rzeczywistości pod względem kulturowym Hetmanat jako organizm państwowy, wyprowadzający się z tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej, był o wiele bardziej rozwinięty niż Moskwa tamtych czasów. Więc to raczej wpływ duchownych i szlachty hetmańskiej Ukrainy przyczynił się do ucywilizowania Moskwy, a nie na odwrót.
No i w dzisiejszej Ukrainie można zaobserwować powolny proces odejścia od rosyjskiej narracji o historii tego narodu i wzrost znaczenia Hetmanatu w porównaniu z mitem Siczy Zaporoskiej. Ja bym postawił tezę, że w miarę tego, jak dzisiejsi Ukraińcy uświadamiają sobie znaczenie istnienia własnego państwa, zmienia się również percepcja własnej historii. Mit wolnego człowieka istniejącego poza państwem zmienia się na mit wolnego narodu tworzącego swoje państwo. Kozactwo rejestrowe zaczyna być postrzegane jako zalążek własnego zawodowego wojska. Sicz jako mit pozostaje w pamięci, ale zmienia się postrzeganie tego fenomenu i jego rola w historii.
__________________________________________________________________
Drodzy czytelnicy, wreście po długich mękach powstał mój tekst „Anatomia ukraińskiej korupcji”. Tekst ten wyszedł jednak tak potężny, że prawdopodbnie zostnaie opublikowany w 3 czy nawet 4 częściach jedna po drugiej. W tej chcwili jest redagowany i powstaje wersja audio tego tekstu. Także już niedługo pierwsza częśc pojawi się na Frontiersmanie i Spotify.
______________________________________________________________
Zachęcam do wspierania mojej niezależnej publicystyki:
Patronite.pl: https://patronite.pl/Frontiersman
buycoffee: https://buycoffee.to/frontiersman
Patreon: https://www.patreon.com/frontiersmannews
Zostaw komentarz