Dziś ostatnie chwile Zbawiciela przed męką. Ostatnia Wieczerza. Modlitwa w Ogrójcu.

REKLAMA

Wśród licznych dawnych przedstawień modlitwy Pana Jezusa w Ogrójcu znajduje się i płaskorzeźba autorstwa wielkiego artysty Wita Stwosza, pochodząca z kościoła w Ptaszkowej.

Nie wiadomo kiedy i w jakich okolicznościach rzeźba znalazła się w tutejszym kościele. Historycy sztuki (szczególnie ci związani z Krakowem) jakoś nie mają odwagi przyznać, że od początku mogła być przeznaczona do tutejszej świątyni. Pojawiają się głosy, że trafiła tu dopiero na początku XIX w.
W gruncie rzeczy jednak to tylko domysły. Wiemy dziś, że późnośredniowieczna Sądecczyzna wcale nie była taką zapadłą prowincją, jak niektórym mogłoby się wydawać. Rozwijała się tu gospodarka. Kwitła kultura. Więc kto wie, jak to było z tą rzeźbą…

W każdym razie od końca XIX w. z pewnością znajdowała się w niszy na zewnętrznej ścianie prezbiterium miejscowego kościoła, jako element większej kompozycji malarsko-rzeźbiarskiej, której pozostałe elementy stały na wyraźnie niższym poziomie artystycznym. Zresztą i walory samego dzieła Stwosza były zamaskowane pod warstwą naniesionych z czasem warstw farby.
Mimo wszystko rzeźba norymbersko-krakowskiego mistrza nie uszła uwagi znawców sztuki. Jeszcze w XIX stuleciu dostrzegli ją Józef Łepkowski, Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer. Dwaj ostatni sporządzili jej rysunki. Z kolei być może Stanisław Tomkowicz (lub ktoś dla niego) wykonał fotografię.

Dopiero jednak niedawno – w pierwszych latach XXI w. – rzeźba została w rzeczywistości „odkryta dla świata”. Nastąpiło to przy okazji prac konserwatorskich, podjętych w 2002 r. przez Magdalenę i Stanisława Stawowiaków, którzy dokonując renowacji dzieła ustalili również jego autorstwo. Udało się odczytać zakamuflowany w fałdach szat św. Jana napis STVOS (tego rodzaju tzw. kryptosygnatura była zabiegiem typowym dla Wita Stwosza).

Rzeźba z Ptaszkowej przedstawia modlącego się Chrystusa oraz spoczywających poniżej, po obu stronach Jego postaci, dwóch śpiących apostołów – Piotra i Jana. Dzieło wyróżnia się silną ekspresją i dynamizmem oraz realizmem w przedstawieniu anatomii i rysów twarzy postaci, a więc cechami charakterystycznymi dla twórczości Stwosza.
Rzeźba stanowiła pierwotnie część większej kompozycji, której pozostałe elementy się nie zachowały (i chyba nawet brakuje fragmentów istniejącej części). Prawdopodobnie (jak domyśla się dr Magdalena Łanuszka) „Modlitwa w Ogrójcu” stanowiła górną kwaterę z lewego skrzydła szafiastego ołtarza.

„Modlitwa w Ogrójcu” z Ptaszkowej datowana jest na lata 1493-1495, a więc na późny okres pobytu Wita Stwosza w Krakowie. Prezentuje dojrzały styl jego twórczości.

Rzeźba po przeprowadzeniu renowacji eksponowana była w Krakowie, Nowym Sączu, Poznaniu. Później trafiła ponownie do Ptaszkowej i znajduje się tam do dziś – w miejscowym muzeum parafialnym.

Dwa zdjęcia. Na pierwszym rzeźba obecnie.

Na drugim – dawniej, jeszcze „w towarzystwie”, w jakim niegdyś się znajdowała; fotografia ze zbiorów Polskiej Akademii Umiejętności, wykonana w 1892 r.; pierwotnie znajdowała się prawdopodobnie w zbiorze Stanisława Tomkowicza.