O ile zatem w systematyce świata zwierzęcego ustalenie zakresu odmiany, rasy, podgatunku, gatunku, rodzaju ma wyłącznie znaczenie poznawcze, o tyle systematyka lingwistyczna ma od początku XIX wieku znaczenie społeczne i polityczne. Wywołuje, wymusza nieraz poczucie wspólnoty i tożsamości jak np. w ruchu słowianofilskim, pansłowiańskim zorientowanym na Moskwę, nieraz gasi lub deprecjonuje etniczne ruchy emancypacyjne, bywa doskonałym środkiem do siania zamętu, irredenty i separatyzmu we wrogim państwie. Czyli po prostu kwestia dialekt czy język to nieraz fundament państwowej ideologii i racji stanu, taktyki i strategii organizmów państwowych.

REKLAMA

Inaczej niż w świecie ożywionym, gdzie ważniejsze w systematyce jest to, co nad gatunkiem, ponieważ właściwe umieszczenie gatunku pozwala poznać jego ewolucję i przynależność genetyczną, w świecie lingwistyki ważniejsza jest systematyka tego, co poniżej języka, narzędzia polityki i tożsamości narodowej.
Podstawą klasyfikacji przyrodniczej są osobniki, klasyfikacji lingwistycznej idiomy. Nie jest to dokładny ekwiwalent, gdyż osobnik jest zawsze jakimś indywiduum, gdy tymczasem idiom jest neutralnym określeniem używanego języka, bez próby klasyfikowania go w systematyce języków.

Systematyka językowa idiomów zazwyczaj obejmuje cztery możliwe poziomy: najwyższy to język, niższy – supradialekt zwany też narzeczem; kolejny trzeci to – dialekt sensu stricto; najniższy czwarty to gwara czyli subdialekt.

O tym, który idiom jest językiem, a który dialektem decydują różne kryteria. Możemy je podzielić na socjolingwistyczne i strukturalne. Kryteria są znane, brakuje jednak trochę miary w tych kryteriach, stąd odpowiedź na pytanie język czy dialekt nie jest mierzalna jak w naukach ścisłych czy przyrodniczych, ale jest osądem, oceną, jak w naukach humanistycznych.

Socjonlingwistyczne kryteria uznania za język uchodzą za ważniejsze niż lingwistyczne, są to takie rzeczy jak: pełnowartościowość funkcjonalna; własny standard języka pisanego, niezależny od innych języków; funkcjonowanie w różnych sferach piśmiennej i ustnej komunikacji; dodatkowo uregulowany prawnie status języka oficjalnego. Języki dzieli się pod tym względem na: Ausbausprache – język rozwinięty, pełnofunkcjonalny i Abstandsprache – język odstający, niepełnofunkcjonalny. W związku z tym pojawia się jeszcze jedno pojęcie: Dachsprache – język rozwinięty, pełnofunkcjonalny, pod którym jak pod dachem kryją się języki odstające, niepełnofunkcjonalne.

#językoznawstwo #lingwistyka #język #dialekt #systematyka #klasyfikacja #językpolski #językisłowiańskie #językczeski #idiom #śląski #gwara #narzecze #klasyfikacja #socjolingiwstyka

Jeżeli podoba Ci się podcast INTERPRETACJE możesz go wesprzeć w serwisie Patronite.pl: 👉 https://patronite.pl/podcastinterpretacje

Albo postawić symboliczną kawę w serwisie Buycoffee.to: 👉
https://buycoffee.to/podcastinterpretacje

Autor: prof. Gościwit Malinowski
Profesor w Instytucie Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych Uniwersytetu Wrocławskiego; więcej na blogu:
http://hellenopolonica.blogspot.com  oraz na stronie:
https://wroc.academia.edu/GosciwitMalinowski