Pierwsze 250, 300 lat państwo polskie, dynastia polska, elity polskie obywały się bez spisanej po łacinie historii narodowej. Takiej wyprowadzającej Polskę i Polaków od samego początku czyli zgodnie z regułami średniowiecznej historiografii od jednego z synów Jafeta, syna Noego, a dynastię panującą z Rzymu, z Troi czy ewentualnie od jakiegoś lokalnego herosa z czasów Rzymu lub Troi.

REKLAMA

Tymczasem Polska obywała się bez takiej historii aż magister Vincentius dictus Kadlubek za zachętą księcia krakowskiego Kazimierza Sprawiedliwego napisał dzieło Chronica Polonorum Kronika Polaków. Napisał w latach 1190-1205, a więc jako kapelan książęcy pracujący w książęcej kancelarii, która wówczas właśnie kształtuje się w Polsce jako profesjonalna, zorganizowana na wzór zachodni instytucja. Mistrz Wincenty był absolwentem uniwersytetów zachodnioeuropejskich, wszyscy badacze zgadzają się, ze studiował w Paryżu, w jego kronice pojawia się bowiem pierwsze zdanie zapisane po francusku przez Polaka: Sire tu morras.

W odróżnieniu od Anonima zwanego Gallem, zainteresowanego wyłącznie Bolesławem Krzywoustym i jego rodem, Wincenty Kadłubek jest pionierem w napisaniu całościowej historii Polski. Od początku. A co jest dla niego początkiem dziejów Polski i Polaków? I tu każda osoba zaznajomiona z typowymi kronikami średniowiecznymi będzie zaskoczona. Otóż nie ma na początku u Kadłubka Noego i jego synów. Co więcej nie ma na początku żadnych władców mitycznych czy legendarnych. Jego dzieło ma od formalnej strony literackiej charakter dialogu, który prowadzą Jan, arcybiskup gnieźnieński i Mateusz, biskup krakowski, obaj już nieżyjący w momencie spisywania kroniki, ich czyni Kadłubek narratorami swojego dzieła.

Pierwsze fundamentalne pytanie Kroniki zadaje Jan Mateuszowi: „Pytam, mój Mateuszu, w jakim to czasie, mamy przyjąć, wzięło początek niemowlęctwo naszych ustaw? Infantia nostrarum constitutionum – a więc pytanie nie o władców, ale o początki państwa; pytanie z dziedziny filozofii polityki; skąd się wzięła państwowość polska.

Pierwsze wydarzenie w historii Polaków to wojna z Duńczykami. Po wcześniejszym podbiciu wszystkich narodów aż do morza (cismaritimas nationes), sięgają Polacy po duńskie wyspy (Danomarchicas insulas). Potem Polacy pokonują Gallów i układają się z nimi o wspólnym podziale zdobyczy, Gallowie podbijają Grecję, Polacy – ziemie aż do Partii, Bułgarii i Karyntii. Dopiero po walkach z Rzymianami czynią sobie Polacy księciem (principem) Grakchusa – dopiero w tym miejscu pojawia się władca, pojawia się jakiekolwiek imię w polskiej historii. A więc poprzednie czyny dokonują Polacy bez księcia, jakby w stanie typowej dla pierwszych Słowian anarchicznej demokracji wodzowskiej, jakby to opisał Prokopiusz w VI wieku. Tylko skąd Kadłubek o tym wie 600 lat później? Dlaczego nie opiera dziejów Polaków od samego początku na stelażu dokonań władców i wywodzie pokoleń od Noego? Nic się od niego nie dowiemy, skąd jest Grakchus, jedyne co robi Kadłubek to latynizuje jego imię (Krak) tak by przypominało braci Grakchów, reformatorów republiki rzymskiej z końca II wieku p.n.e.

Początki dziejów Polaków, to jak historia Rzymu Marka Porcjusza Katona. Bez nazwisk, bez indywidualności, dzieje zbiorowości, aż dopiero pojawi się Grakchus. Tylko dlaczego pierwszym wydarzeniem w tych dziejach ma być akurat wojna z Duńczykami i inwazja na wyspy duńskie. A nie Noe, Hektor, Aleksander czy Juliusz Cezar.

Portret: Aleksander Lesser (1814-1884), Mnich – pątnik : Wincenty Kadłubek ca. 1850

#średniowiecze #historiapolski #kronikapolaków #wincenty #kadłubek #mistrzwincenty #dania #polska #galowie #grakchus #krak #gallanonim #historia #historiografia #literatura

Jeżeli podoba Ci się podcast INTERPRETACJE możesz go wesprzeć w serwisie Patronite.pl: 👉 https://patronite.pl/podcastinterpretacje
Albo postawić symboliczną kawę w serwisie Buycoffee.to: 👉 https://buycoffee.to/podcastinterpretacje

Autor: prof. Gościwit Malinowski
Profesor w Instytucie Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych Uniwersytetu Wrocławskiego; więcej na blogu:
http://hellenopolonica.blogspot.com  oraz na stronie:
https://wroc.academia.edu/GosciwitMalinowski