Kazimerz Pułaski – bohater dwóch narodów, najwybitniejszy dowódca konfederacji barskiej, ojciec amerykańskiej kawalerii.

REKLAMA

Kazimierz Pułaski jest bohaterem „dwóch kontynentów”, często nazywanym „rycerzem wolności”. Połączył swoją miłością do wolności, nie tylko dwa tak odległe miejsca na Ziemi. Bez względu na brak znajomosci jezyka angielskego, na różnice kultur narodów polskiego i amerykańskiego  – „dotarł” do najcenniejszych wartości człowieka: umiłowwanie wolności i walka w jej obronie!  To wielka postać w panteonie historii narodów Polski i Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. 

Tak jego wygląd opisuje „Polski Słownik Biograficzny”: „Był statury niskiej, chuderlawy, szczupły w sobie, mowy prędkiej i chodu takiego. Był wielce wstrzemięźliwy tak od pijaństwa jak od kobiet. Zabawy jego najmilsze były w czasie od nieprzyjaciela wolnym ćwiczyć się w strzelaniu z ręcznej broni, pasować się z kim tęgim, na koniu różnych sztuk dokazywać, a w karty grać po całych nocach. Nic go bardziej nie bawiło jak utarczki z Moskalami”. 

O nim będzie poniższy tekst. 

Kazimierz Michał Władysław Wiktor Pułaski  herbu Ślepowron urodzil sie 6 marca 1745 roku w Warce-Winiary, jako syn starosty wareckiego Józefa Pułaskiego i szlachcianki Marianny z Zielińskich. Co prawda podawano dawniej różne daty urodzenia:1747, 1775, ale odnaleziony w latach 80 XX w. zapis metrykalny w księdze chrztu kościoła Świętego Krzyża w Warszawie podaje datę: rok 1745. Uczył się w szkole parafialnej w Warce, a następnie w szkole księży teatynów w Warszawie.

W wieku nastoletnim służył na dworze księcia Karola, władcy podległego Rzeczypospolitej Księstwa Kurlandii i Semigalii. W 1763 roku wziął po raz pierwszy udział w działaniach zbrojnych, bowiem Mitawa (teraz Jełgawa na Łotwie), stolica księstwa, była oblegana przez wojska rosyjskie. Po tym wydarzeniu Kazimierz wrócił z Łotwy do kraju, by już w następnym roku wraz z ojcem i dwoma braćmi uczestniczyć w elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego. W kolejnych latach rodzina Pułaskich brała czynny udział w przygotowaniach do zbrojnego wystąpienia (konfederacji),  skierowanego przeciw moskiewskim wpływom w Rzeczypospolitej i uległemu wobec carycy Katarzyny, kooperujacemu z nią Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Przeciwko królowi Poniatowskiemu – zawiązała się  w mieście Bar na dzisiejszej Ukrainie – Konfederacja, zwana barska, której akt założenia podpisał wówczas 23-letni Kazimierz Pułaski 29 lutego 1768.  Wtajemniczony w przygotowania do Konfederacji – zbroił on za własne pieniądze oddziały na Podolu i Wołyniu. Jego działalność w tym okresie należy oceniać przez program Konfederacji, w której aktywnie uczestniczyła także cała jego rodzina. Ojciec Józef Pułaski był twórcą i marszałkiem tej konfederacji, jego bracia Franciszek i Antoni również aktywnie uczestniczyli w przygotowaniach do zbrojnego wystąpienia przeciwko rosyjskim wpływom w Rzeczypospolitej. Kazimierz był od roku 1768 do 1722  jednym z przywodców tego zbrojnego związku szlachty polskiej.. Latem 1769 roku przeprowadził udaną kampanię na ziemiach litewskich, a następnie obrano go marszałkiem ziemi łomżyńskiej. Na czele swoich oddziałów stoczył kilka udanych potyczek z wojskami moskiewskimi. W wieku zaledwie 23 lat otrzymał stopień pułkownika. Już wówczas cieszył się dużym uznaniem w kraju i za granicą, ale prawdziwą sławę przyniosła mu brawurowa obrona Jasnej Góry przed wojskami rosyjskimi gen. Iwana Drewicza. Na przełomie lat 1770/71 Pułaski przez dwa tygodnie skutecznie powstrzymywał szturmy Moskali, których zmusił do porzucenia oblężenia tego wyjątkowego dla Polaków miejsca.

30 listopada 1771 roku pojawił się wśród konfederatów pomysł zorganizowania porwania króla, Stanisława Augusta Poniatowskiego  w celu jego detronizacji, czyli odsunięcia od władzy, ponieważ uważali go za renegata i narzędzie w rękach Rosji, która w tym czasie wywierała silne wpływy w Rzeczypospolitej. Plan zakładał zaprowadzenie króla na Jasną Górę i zmuszenie go do podpisania aktu abdykacji, co symbolicznie zrzuciłoby z niego carski protektorat, lub do akcesu do samej konfederacji. Akcja okazała się kompromitacją. Kilku spiskowców ujęto, a uznanych za prowodyrów porwania monarchy skazano na śmierć. Kazimierz Pułaski został zaocznie skazany w sierpniu 1773 r. na śmierć za próbę królobójstwa. Długo bronił się on przed zarzutami o chęć zabójstwa monarchy, ale sąd sejmowy zaocznie skazał współtwórcę Konfederacji na konfiskatę mienia i karę śmierci. Ostatecznie został zmuszony opuścić kraj bez grosza przy duszy i z mianem królobójcy. Władze żadnego kraju europejskiego nie chciały go przyjąć.

Kazimierz Pułaski opuścił Polskę w 1772 roku i nigdy już do niej nie powrócił. Resztę życia spędził na emigracji. Tułaczy los zaprowadził go początkowo do Turcji, która prowadziła wojnę z Moskwą. Po krótkim epizodzie w tureckiej armii trafił do Francji, Tam spotkał na swojej drodze Benjamina Franklina, amerykańskiego dyplomatę, który prowadził w Europie werbunek zdolnych wojskowych. Franklin oczarowany osobowością i wolą walki Pułaskiego wysyła go do Ameryki z listem polecającym, w którym bardzo entuzjastycznie wyraża się o jego zdolnościach  W tym liście do Jerzego Waszyngtona z 29 maja 1777 roku Franklin podkreślił, że Pułaski, hrabia z Polski, oficer  znany w całej Europie z odwagi i walki o wolność swojego kraju z przeważającymi siłami Rosji, Austrii i Prus  „zyskał sławę w całej Europie za odwagę i męstwo, które wykazał w obronie wolności swojego kraju” i „może być bardzo użyteczny w naszej służbie”. Pułaski okazał się bardzo zdolnym oficerem kawalerii, który wprowadził na grunt amerykański pewne rozwiązania znane z europejskiej sztuki wojennej. W roku 1777,  kilka dni po przegranej potyczce nad Brandywine, w której skutecznie ubezpieczał odwrót wojsk amerykańskich, mianowany został generałem dywizji. W marcu 1778 roku rozpoczął formowanie swojego legionu wchodzącego w skład amerykańskiej Armii Kontynentalnej. Zreformował kawalerię – do dziś nazywany jest „ojcem amerykańskiej kawalerii” – i na jej czele stawał do walki z nieprzyjacielem. W latach 1777–1779 walczył w szeregach armii Jerzego Waszyngtona w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. 11 września 1777 w bitwie nad Brandywine dzięki swojej odwadze, brawurową szarżą kawaleryjską (skośne uderzenie na front i prawe skrzydło Anglików) osłonił odwrót sił amerykańskich i uratował życie Jerzego Waszyngtona, za co ten promował Pułaskiego na stopień generała brygady amerykańskiej kawalerii. W uznaniu zasług wojennych  generala Pułaskiego, uchwałą Kongresu z dnia 15 września 1777 roku mianowano go  „dowódcą amerykańskich lekkich dragonów w randze jenerała brygady”, co oznaczało objęcie dowództwa nad całą konnicą Armii Kontynentalnej. W 1778 utworzył legion kawalerii, na którego czele odniósł zwycięstwo nad Anglikami w bitwie pod Charleston (10 maja 1779). 

Generał Kazimierz Pułaski zginął od ran odniesionych podczas bitwy pod Savannah 11 października 1779 roku,  w wieku  34 lat. Na wieść o śmierci Pułaskiego generał Jerzy Waszyngton (stacjonujący wówczas ze sztabem w swojej głównej kwaterze w Moore House, w West Point) zadecydował, aby w dniu, w którym przyszła ta wiadomość (17 listopada 1779 r.), hasłem w wojsku stał się „Pułaski”, a odzewem „Polska”.  

Został  pochowany na plantacji w Savannah, na co wskazują badania archeologiczne z 1996 r., podczas których odkryto trumnę z napisem „Brygadier general Casimir Pulaski”. Spóźnione uroczystości porzebowe szczątków Gen. Kazimierza Pułaskiego odbyły się w Savannach  9 października 2005 r. 

W tym miejscu pozwolę sobie wprowadzić nowy wątek, co prawda odległy w latach – ale ściśle związany z postacią Bohatera tej opowieści i z wspólnotą ducha obydwóch naszych narodów: Polski i Ameryki ! Narodów, które z  pasją i determinacją zawsze walczą o wolność i prawa człowieka, niezależnie od tego, gdzie się znajdują. Analizując ten temat można zrozumieć, jak historia potrafi łączyć różne kultury i narody w imię wspólnego dobra. Mowa będzie o amerykańskim pilocie, poszukiwaczu przygód, reżyserze filmowym i producencie, znanym przede wszystkim z pierwszej ekranizacji filmu „King Kong” z 1933 roku. Po zakończeniu kariery filmowej otrzymał on honorowego Oscara i jest uznawany za współtwórcę technologii filmowej Cinerama. Zanim jednak to miało miejsce, Amerykanin ten jako lotnik walczyl w Polsce w roku 1920 przeciwko bolszewikom i był inicjatorem utworzenia Eskadry Kościuszkowskiej.  

Jego nazwisko – Merian Cooper.  I jego życiorys składa się na wezwanie, zawarte w tytule mojego tekstu: „Za wolność waszą i naszą”. 

Tak się zaczyna ta opowieść: Pod Savannah  (11 października 1779 roku ) w wyniku odniesionych ran – na rękach pradziadka wyżej wymienionego Meriana, pułkownika Johna Coopera – zmarł polski generał Kazimierz Pułaski  Na pokład statku „Wasp” na polu bitwy, rannego Pułaskiego przyniósł na rękach sam John Cooper, pradziadek. Meriana, uznający Pulaskiego za swojego przyjaciela. Osobiście dopilnował, aby 10 dni po śmierci Generała, kiedy statek przycumował do lądu – odbył się jego symboliczny pogrzeb. Pulaskiego.  Pradziadek Meriana John Cooper, który walczyl ramię w ramię o wolność Stanów – złożył  wtedy nad ciałem polskiego Generała przysięgę, że kiedyś spłaci ten honorowy dług. W rodzine Cooperów wiadomość ta przekazywana była z pokolenia na pokolenie, a pamięć o bohaterskim Polaku, który poniósł śmierć dla Stanów Zjednoczonych – stała się testamentem dla Meriana i ukształowała całe jego życie. Postanowił on spłacic ten dług wdzięcznosci –  Polsce. 

Jego droga do niej –  była skomplikowana. Merian, po zakończeniu I. wojny swiatowej znalazł się w w Paryżu i zgłosił się do szefa polskiej misji wojskowej generała Tadeusza Rozwadowskiego, któremu zaoferował gotowość służenia Polsce, przeciwko której wyruszyła olbrzymia Armia Czerwona. Merian – był lotnikiem; oficerów tej broni bardzo brakowało, więc w porozumieniu z gen. Rozwadowskim pojechał do Warszawy, gdzie ponowił swą ofertę bezpośrednio Naczelnikowi Państwa Józefowi Pilsudskiemu, który przyjął ofertę niechętnie, miał stwierdzić, że „najemników nie potrzebujemy”. Jednak, po krótkim wahaniu, po wypowiedzeniu przez Coopera słynnych słów, że:  „Gen. Pułaski oddał życie za mój kraj, dlatego moją służbę Polsce, gdy ta walczy o wolność, rodzina moja traktuje jako obowiązek”- przekonał Marszałka. Był rok 1920. U progu Rzeczpospolitej stoi ogromna armia sowiecka. Początkowo odnosi zwycięstwa na wszyskich odcinkach frontu, głównodowdzący odcinka  Frontu Zachodniego , zw. sowieckim Bonaparte – Michaił Tuchaczewski  ogłasza: ” Po trupie  białej  Polski do serca Europy” Podczas ataku polskiej dywizji na nieprzyjaciela amerykańscy żołnierze, a wśród nich Merian Cooper – atakowali nieprzyjaciela od tyłu i ogniem z kulomiotów prażyli w łby bolszewików, zwłaszcza Armii Konnej Budionnego, nękając ją nalotami bombowymi i zadając poważne straty w walkach np.w okolicy Lwowa.  Bohaterstwo amerykańskich lotników i Meriana, wnuka Johna Coopera, który przed 141 laty wniósł na pokład statku „Wasp” rannego na polu bitwy Pułaskiego – wpisuje się w zwycięstwo Bitwy Warszawskiej i w niezwykly splot historii dziejów Polski  i Ameryki.  Państwa te łączy znamienna cecha – oba cenią wolność i pokój. I właśnie dlatego narody polski oraz amerykański w minionym XX w. wspólnie, z bronią w ręku, w mundurach wojskowych walczyły o te bardzo ważne dla ludzi wartości. 

Niech żyje Polska! Niech żyje Ameryka! Niech żyje sojusz polsko-amerykański ! 

Generał Kazimierz  Puławski  – i dowody uznania Jego dziela, przez Polskę i Ameryke: 

– Senat RP  na 20. posiedzeniu XI kadencji w dniu 10 października 2024  uchwalił ustawę ustanawiającą rok 2024  „Rokiem Kazimierza Pułaskiego”. 

– Amerykański Kongres przyznal 8 września 2009 roku pośmiertnie Generałowi Pulaskiemu  honorowe obywatelstwo.  

– W Warce – Winiarach, miejscu urodzenia Kazimerza Pułaskiego istnieje od roku 1978 Muzeum imienia Kazimierza Pułaskiego. Jest ono zwiazane z rodziną Generała ( jego ojciec był tam właścicielem pałacu). Muzeum  zajmuje się pielęgnowaniem pamięci Generała. 

–  wydało medal  pamiątkowy z wizerunkiem Pułaskiego i z wybitymi słowami:  PRO FIDE ET MARIA, PRO LEGE ET PATRIA.

–  zorganizowało (w 2024)wystawę  pt. „PUŁASKI 272. 25 lat Polski w NATO”. Głównym bohaterem tej ekspozycji jest jeden z najsłynniejszych okrętów Marynarki Wojennej RP – fregata rakietowa ORP „Gen. K. Pułaski” z numerem burtowym 272, która strzeże polskich interesów na różnych morzach świata prawie od 25 lat.  

– Inną formą upamiętnienia bohaterskiego Polaka jest „Nagroda Rycerz Wolności”, ustanowiona i przyznawana przez Fundację im. Kazimierza Pułaskiego dla wybitnych postaci, które przyczyniły się do promocji wartości przyświecających generałowi Kazimierzowi Pułaskiemu tj. wolności, sprawiedliwości oraz demokracji.

Ulice: 

W Polsce jest bardzo dużo ulic, noszących nazwę Generała: można je znaleźć w: Warce, Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku, Toruniu, Szczecinie, Lublinie i Bydgoszczy. Nazwa występuje często w formie „ul. Generała Kazimierza Pułaskiego. 

Także USA – może się poszczycić olbrzmią ilością nazw ulic. autostrad i alei o tej nazwie.  Internet podaje liczbe 200. Także wiele miast, hrabstw, wiosek nosi Jego nazwisko. Aż dziewięć stanów posiada miasta powiatowe lub i wioski  z nazwą „Pulaski”.

Wymienione jest rownież, że mosty, szkoły, parki , np. Park Pulaskiego z 1916 r. w Lansing, Michigan w Ameryce nazwane są Jego imieniem. Jest do dowód uznania roli Polaka –  bohatera i „żołnierza Wolności” w amerykańskiej wojnie o Niepodległość.

Ten sam cel osiagają nazwy floty morskiej, opatrzone nazwiskiem Kazimierza Pułaskiego. Wymienię niektore: 

–  amerykański okręt  USS Casimir Pulaski (SSBN-633) – jest to okręt podwodny o napędzie atomowym typu Lafayette, a dokładniej do podtypu James Madison, nosiciel strategicznych pocisków balistycznych SLBM typu Polaris i Posejdon. 

– USS Pulaski County (LST-1088) był amerykańskim okrętem desantowym typu LST (Landing Ship, Tank), który służył w Marynarce Wojennej Stanów Zjednoczonych od 1945 do 1973 roku  do przewożenia czołgów, biorąc udział w II wojnie światowej i wojnie w Wietnamie.

– fregata USS Clark (FFG-11), która  15 marca 2000 roku została przekazana Polsce i służy teraz jako ORP pod nazwą „Generał Kazimierz Pułaski” 

– fregata rakietowa ORP „Generał K. Pułaski” (272) to okręt typu Oliver Hazard Perry, który służył w amerykańskiej Marynarce Wojennej jako USS „Clark” (FFG-11) od 1980 roku do czasu przekazania Polsce w 1992 roku.

– USS „Pulaski”  amerykański, bocznokołowy parowiec, zbudowanym w 1854 roku, który służył w U.S. Navy od 1858 do 1863 roku. Pierwotnie nosił nazwę „Metacomet”, a jako USS „Pulaski” służył do celów ekspedycji do Paragwaju, operując na wodach Ameryki Południowej. 

I (tylko ) jeden, polski okręt z nazwą „żołnierza Wolności” : fregata rakietowa ORP „Generał Kazimierz Pułaski”. Jest to jednostka typu Oliver Hazard Perry, która trafiła do polskiej Marynarki Wojennej w 2000 roku jako dar od rządu Stanów Zjednoczonych. 

 Ppiersia i pomnki Kazimierza Pułaskiego – w Polsce.

W stolicy Polski znajdują się dwa pomniki generała – popiersie w 1918 r., i  pomnik konny w 1929 

Warka: – w mieście  są dwie tablice, upamiętniające bohatera, a także dwie rzeźby na terenie muzeum.

– Grudziądz: –  znajduje się tam monument w postaci popiersia, który upamiętnia jego postać

 – Białystok: – ma pomnik, który został zaprojektowany przez Jerzego Wąsiewicza i upamiętnia generała, zaś

Radom: –   pomnik generała, odsłonięcie w 1933 roku.

– Wrocław – pomnik postawiony w 1977 roku, który upamiętnia Generała.

Tylicz – pomnik poświęcony Kazimierzowi Pułaskiemu i 650-leciu Tylicza. Znajduje się na Rynku, na niewielkim kopcu. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce 29 czerwca 2013

Dowody uznania wielkości Generała w Ameryce: 

Najważniejsze Swięto poświęcone naszemu Bohaterowi – „ Pulaski Day”.  Święto ustanowione przez Kongres amerykański 11 października jako Dzień Pamięci Generała Pułaskiego, podkreślające wagę jego postaci i polsko-amerykańskich więzi.

Poza tym w Ameryce itsnieje niezliczona ilość pomników, wymienię powołując się na Wikipedie – niektóre:

Waszyngton, D.C.: Brązowy pomnik konny na Freedom Plaza przedstawiający Pułaskiego w polskim mundurze marszałkowskim, odsłonięty w 1910 roku

Savannah, Georgia: Pomnik w mieście, gdzie zginął podczas bitwy. 

Filadelfia, Pensylwania: Smukła figura generała z szablą w dłoni, postawiona w 1947 roku obok Muzeum Sztuki. 

Baltimore, Maryland: Dużych rozmiarów płaskorzeźba na terenie Patterson Park z 1951 roku.

Willow Springs, Illinois (pod Chicago): Obelisk odsłonięty w 1929 roku z inicjatywy chicagowskiej Polonii. 

Inne amerykańskie formy upamiętnienia:

Fort Pulaski, Georgia: Historyczna twierdza nazwana na cześć generała Pułaskiego w Nowym Jorku na Piątej Alei, odbywa się organizowwana przez Polonie od 1937 roku coroczna Parada pod haslem „Bo wolność krzyżami się mierzy” (For Freedom is Measured with Crosses).