W ostatnich dniach opinię publiczną obiegła informacja wskazująca, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zlikwidowało Departament Restytucji Dóbr Kultury, którego podstawowym zadaniem było odzyskiwanie zrabowanych i zaginionych podczas II Wojny Światowej dóbr kultury, które do 1 września 1939 r. znajdowały się w zasobach państwa polskiego. Decyzja Pani Minister Kultury wzbudziła zasadne niezrozumienie w wielu środowiskach zwłaszcza, że dotychczasowa działalność departamentu przynosiła Polsce sukcesy na polu odzyskiwania zrabowanych przez Niemców podczas II Wojny Światowej dzieł i dóbr kultury. Pomimo tego, że sierpień jest miesiącem urlopowym i w większości administracja rządowa pracuje na tzw. pół gwizdka nasza redakcja zwróciła się do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z pytaniami, które odnoszą się powyżej przedstawionej bulwersującej sprawy likwidacji Departamentu Restytucji Dóbr Kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 

REKLAMA

  1. Dlaczego i z jakiego powodu kierownictwo Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego podjęło decyzję o likwidacji Departamentu Restytucji Dóbr Kultury?
  2. Dlaczego i z jakiego powodu kompetencje i zakres zadania zlikwidowanego departamentu przesunięto do innych departamentów, w tym przede wszystkim Departamentu Dziedzictwa Kulturowego, które dotąd realizowały inne zadania?
  3. Czy w ocenie kierownictwa ministerstwa ta decyzja wpisuje się w zasadę dobrego zarządzania i synchronizacji działań poszczególnych komórek ministerstwa? 
  4. Dlaczego decyzja o likwidacji ww. departamentu została podjęta bez przeprowadzenia wcześniejszych konsultacji ze związkami zawodowymi, które są obecne w resorcie?
  5. Czy decyzja ta była efektem niedawnych międzyrządowych konsultacji polsko-niemieckich, które odbyły się w Warszawie?
  6. Jakie działania będą podejmowane w zakresie odzyskiwania zrabowanych przez Niemców podczas II WŚ polskich dóbr kultury?

Należy zaznaczyć, że MKDiN w pełni nie odniosło się do zadanych powyżej pytań. Na pytanie dotyczące wskazania przyczyn i powodów podjęcia decyzji likwidacyjnej, rzecznik ministerstwa odpowiedział następująco:

„Działania restytucyjne są ważnym obszarem działalności MKiDN i nadal będą prowadzone. Wszystkie kompetencje i projekty zostały zachowane, a działania będą rozwijane. Dzięki włączeniu kompetencji Departamentu Restytucji Dóbr Kultury jako wydziału Departamentu Dziedzictwa Kulturowego, który zajmuje się m.in. nadzorem nad muzeami, nastąpi wzmocnienie współpracy z ww. jednostkami, co będzie mieć wpływ na usprawnienie procesu przekazywania odzyskanych dzieł sztuki podmiotom, które je utraciły. Współpraca w obszarze wspólnego departamentu będzie mieć odzwierciedlenie w efektywnym zarządzaniu procesami, które powiązane są z szeroko pojętą restytucją. Związki zawodowe, które funkcjonują w resorcie zostały poinformowane o przeprowadzonych zmianach”.

Z powyższej odpowiedzi wynika w gruncie rzeczy to, że likwidacja Departamentu Restytucji Dóbr Kultury w ocenie rzecznika spowoduje „wzmocnienie” współpracy z innymi placówkami w tym zakresie, a więc sugeruje także tym samym zwiększenie efektywności odzyskiwania zagrabionych przez Niemców podczas II Wojny Światowej polskich dóbr kultury. Rzecznik wskazał również w odpowiedzi, że „zmiany organizacyjne w żadnym stopniu nie wiążą się z ich wygaszeniem”. Ministerstwo nie odpowiedziało w praktyce na dwa ostatnie pytania dotyczące ostatnich konsultacji polsko-niemieckich , które odbyły się w lipcu tego roku w Warszawie oraz na pytanie, jakie działania będą podejmowane w zakresie odzyskiwania zrabowanych przez Niemców polskich dóbr kultury. Ministerstwo jedynie odpowiedziało, że aktualnie MKiDN prowadzi i będzie kontynuować 178 spraw w tym zakresie i 18 postępowań w krajach na całym świecie. 

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w przekazanej odpowiedzi nie zaprzeczyło ani nie sprostowało pojawiających się w przestrzeni publicznej sugestii wskazujących, że decyzja o likwidacji Departamentu Restytucji Dóbr Kultury miała związek z przeprowadzonymi w lipcu br. konsultacjami międzyrządowymi Polski i Niemiec. Co ciekawe, w informacji prasowej, jaka została zamieszczona w dniu 2 lipca 2024 r. przekazano, że jednym z tematów rozmów była kwestia związana z restytucją dóbr kultury zrabowanych w wyniku II wojny światowej. Ministerstwo ani temu nie zaprzeczyło ani nawet nie sprostowało tej sugestii. Jednakże, gdy przeanalizujemy tę sprawę głębiej i przedstawimy tę sprawę na osi czasowej, to dostrzeżemy fakt, iż likwidacja departamentu nastąpiła tuż po konsultacjach polsko-niemieckich i spotkania ministrów kultury z obu krajów. Brak kategorycznej i wyczerpującej odpowiedzi w tej sprawie wzbudza wątpliwości i stawiania nowych pytań w tym zakresie. Wymijająca odpowiedź nie wyczerpuje tego tematu, któremu należy się uważnie przyglądać. Co więcej, likwidacja tego departamentu w praktyce doprowadzić może do zmniejszenia poziomu efektywności, gdyż likwidowany departament stał się wydziałem w obrębie innego departamentu. Decyzja o utworzeniu osobnej komórki w ministerstwie zajmującej się restytucją dóbr kultury wynikała właśnie z potrzeby zwiększenia poziomu sprawności, efektywności i szybkości tego procesu. W ciągu ostatnich ośmiu lat udało się wiele zagrabionych podczas II WŚ dóbr kultury odzyskać i wyeksponować w polskich placówkach i instytucjach muzealnych. Dlatego decyzja Ministerstwa i udzielona na nasze pytania odpowiedź jest całkowicie niezrozumiała.

Natomiast chcielibyśmy poinformować naszych czytelników i przede wszystkim kierownictwo Ministerstwa Kultury nowej – starej „uśmiechniętej” Polski, że tę sprawę będziemy monitorować i stawiać kolejne pytania aktualnie rządzącym, którzy podejmują decyzje polityczne stojące w zbieżności z interesem politycznym Niemiec. Sprawa likwidacji Departamentu Restytucji Dóbr Kultury jest jedną z takich spraw właśnie wśród wielu decyzji, które zostały podjęte po zakończonych w lipcu 2024 roku konsultacjach polsko-niemieckich.

Foto: Pixabay.com