Auschwitz jest symbolem zagłady Żydów i Romów, martyrologii Polaków, męczeństwa sowieckich jeńców wojennych i obywateli innych okupowanych przez III Rzeszę państw Europy. Niemcy zamordowali w obozie co najmniej 1,1 mln osób. 90 procent ofiar stanowili Żydzi. 27 stycznia 1945 r. Armia Czerwona otworzyła bramy niemieckiego obozu Auschwitz. Byli tam więzieni i mordowani obywatele niemal wszystkich krajów Europy okupowanych przez Niemców. Ponad 1,1 mln osób nie doczekało wolności. Zginęli w największej z hitlerowskich fabryk śmierci. Mimo że wiele ofiar Zagłady nie ma nawet własnych grobów, pamięć o nich trwa przekazywana przez ludzi, miejsca upamiętnienia i instytucje. Została ona zapisana także w przedmiotach przypominających o tragicznych losach swoich właścicieli. Rezolucja wydana przez ONZ z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu nie tylko oddaje cześć pomordowanym, jest również apelem o przeciwdziałanie jakimkolwiek formom negacji Holocaustu. Jej cel to zwrócenie uwagi na potrzebę edukacji i pamięci, po to, by zapobiec takim wydarzeniom w przyszłości. W czasie II wojny śmierć z rąk Niemców poniosło ok 18 mln. ludzi, z czego ok 11 mln. na terenie Polski.

REKLAMA

Istniały dwie kategorie deportowanych do Auschwitz: więźniowie, których wciągano do obozowej ewidencji, oraz osoby – głównie Żydzi – które były mordowane wkrótce po przywiezieniu bez rejestrowania. Liczba zarejestrowanych więźniów sięgnęła prawdopodobnie 400 tys. Składało się na to około 205 tys. Żydów, 130-140 tys. Polaków, 21 tys. Romów, 12 tys. jeńców sowieckich i 25 tys. więźniów innych narodowości. Dokładne dane są niemożliwe do odtworzenia.

Niemcy przywieźli do Auschwitz ponad 1,1 mln Żydów. Wśród pierwszych polskich więźniów przywiezionych w czerwcu 1940 r. było co najmniej 21 Żydów. Wszyscy w krótkim czasie zginęli. Pierwszą ofiarą Auschwitz był Dawid Wongczewski, który zmarł w nocy z 6 na 7 lipca.

W 1942 r. obóz stał się największym ośrodkiem masowej zagłady Żydów. Do jesieni 1944 r. w transportach zorganizowanych przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy w ramach tzw. ostatecznego rozwiązywania kwestii żydowskiej przywieziono co najmniej 1,1 mln Żydów, w tym ponad 200 tys. dzieci i młodocianych. Zdecydowana większość z nich została zgładzona.

Historycy Muzeum Auschwitz wskazują, że najliczniejszą grupą deportowanych Żydów było około 430 tys. osób przywiezionych od końca kwietnia do sierpnia 1944 r. z Węgier. Ok. 300 tys. Żydów pochodziło z okupowanych ziem polskich, 73 tys. z Protektoratu Czech i Moraw oraz Słowacji, 69 tys. z Francji, 60 tys. z Holandii, 55 tys. z Grecji, 25 tys. z Belgii, 23 tys. z Niemiec i Austrii, 10 tys. z Jugosławii, 7,5 tys. z Włoch i 690 z Norwegii.
Lachendro i Setkiewicz podali, że w Auschwitz zginęło około 1 mln Żydów – 100 tys. więźniów zarejestrowanych w obozie i nie mniej niż 900 tys. zabitych w komorach gazowych natychmiast po przywiezieniu.

Polacy byli pierwszymi więźniami obozu, a zarazem drugą co do liczebności grupą narodowościową. 14 czerwca 1940 r. do obozu z więzienia w Tarnowie dotarł pierwszy transport 728 więźniów politycznych. Według szacunków historyków do Auschwitz przywieziono w sumie 130-140 tys. Polaków, których ujęto w ewidencji i około 10 tys. zabitych bez rejestrowania. Wskutek głodu, brutalnego traktowania, chorób, nadmiernej pracy, braku opieki lekarskiej, egzekucji przez rozstrzelanie, zastrzyków fenolu lub w komorach gazowych śmierć poniosła co najmniej połowa z nich. Wielu zginęło także w innych obozach, dokąd trafili z Auschwitz. Piotr Setkiewicz z Muzeum Auschwitz szacuje liczbę polskich ofiar na 70 tys.
Trzecią grupą pod względem liczebności byli Romowie, którzy od początku wojny byli umieszczani w gettach i obozach dla Żydów. Pod koniec 1942 r. Niemcy nakazali ich deportacje do Auschwitz. W obozie Auschwitz II-Birkenau powstał familijny obóz cygański nazwany Zigeunerlager. Od lutego 1943 r. do lipca 1944 r. trafili tu głównie Romowie z Rzeszy, Protektoratu Czech i Moraw oraz z ziem II Rzeczpospolitej. Obóz został zlikwidowany z początkiem sierpnia 1944 r. Historycy muzeum szacują, że spośród około 23 tys. Romów życie straciło 21 tys.

Do Auschwitz deportowano także 15 tys. jeńców sowieckich. 12 tys. z nich wciągnięto do ewidencji, a 3 tys. Niemcy zabili tuż po przywiezieniu. Więźniami byli głównie szeregowcy. Pierwsze deportacje nastąpiły wkrótce po rozpoczęciu wojny Niemiec z Rosją latem 1941 r. Około 600 jeńców i 250 Polaków na początku września tego roku stało się ofiarami pierwszej próby masowego gazowania Cyklonem B. Obóz przeżyła znikoma mniejszość sowieckich żołnierzy. Na ostatnim apelu w styczniu 1945 r. stanęło ich 92.

Więźniami obozu byli również Czesi. Historyk z tego kraju Marek Poloncarz ustalił, że w latach 1941-45 przywieziono do Auschwitz 10-11 tys. więźniów politycznych, z których około 8-9 tys. było Czechami. Pozostali to Żydzi, Romowie, Polacy i Niemcy, którzy przed wojną byli obywatelami Czechosłowacji. Zginęła ponad połowa z nich.

W obozie w Oświęcimiu było wielu ważnych i słynnych więźniów, nie tylko polskich. Oto niektórzy z nich:

WITOLD PILECKI, w obozie przebywał pod nazwiskiem Tomasz Serafiński rotmistrz w Wojsku Polskim, organizator ruchu oporu w Auschwitz, uczestnik Powstania Warszawskiego.
BRONISŁAW CZECH, wybitny narciarz, olimpijczyk, taternik i ratownik górski.
TADEUSZ BOROWSKI, polski poeta i prozaik, autor m.in. ,,Proszę Państwa do gazu”.
JÓZEF CYRANKIEWICZ, wieloletni premier rządu PRL.
EDYTA STEIN, święta Kościoła Katolickiego, filozof, karmelitanka bosa.
IMRE KERTSZ, węgierski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.
ELIE WIESEL, pisarz i dziennikarz pochodzenia żydowskiego.
MAKSYMILIAN KOLBE, franciszkanin, dobrowolnie wybrał śmierć głodową za innego więźnia.
STANISŁAW DUBOIS, który w obozie przebywał pod nazwiskiem Dębski, rozstrzelany 21 sierpnia 1942 r

Himmler przybył po raz pierwszy do Oświęcimia 1 marca 1941 r. W 1943 r Himmler wskazał Auschwitz jako miejsce „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. Podczas wizyty w obozie obserwował osobiście selekcję i zagazowywanie Żydów w specjalnym bunkrze. Po tej wizycie opracowano plan budowy nowego obozu dla 200 tysięcy więźniów i urządzeń masowej zagłady Żydów w miejscowości Brzezinka.Plan ten przewidywał ujęcie i deportację 11 milionów Żydów z całej Europy do obozu zagłady.

Inną grupą narodowościową przeznaczoną przez hitlerowców do eksterminacji byli Cyganie zamieszkujący tereny Rzeszy i krajów okupowanych. Zgładzono ok 22 tys. ludzi tej narodowości
Na terenie obozu wybudowano 4 krematoria, które mogły unicestwić ponad 4 tys ciał ludzkich w ciągu doby. Kiedy w szczytowym czasie duże krematoria nie nadążały z paleniem zwłok, zastosowano metody palenia ciał na stosach polewając je substancjami łatwopalnymi.Transporty więźniów z całej Europy odbywały się koleją oraz samochodami ciężarowymi. Po kilkudniowym transporcie w okropnych warunkach, w ścisku i głodzie ludność żydowską wyładowywano na przygotowanej rampie, gdzie pod eskortą żołnierzy SS oraz funkcjonariuszy obozów prowadzono selekcję oddzielając mężczyzn od kobiet, dzieci i starców.

Na podstawie wyglądu zewnętrznego lekarze obozowi decydowali o przydatności do pracy. Prawie wszystkie kobiety, dzieci oraz starcy kierowani byli bezpośrednio do komór gazowych.Po szczegółowej inspekcji obozu i zwiedzeniu całego obszaru Himmler rozkazał komendantowi obozu Hessowi:
Rozbudować obóz w Oświęcimiu tak, aby mógł pomieścić 30 000 skazanych
Zbudować na terenie wsi Brzezinka obóz dla 100 tys jeńców wojennych
Dostarczyć koncernowi IG Farbenindustrie 10 tys więźniów do budowy zakładów przemysłowych w Dworach koło Oświęcimia
Zagospodarować cały teren pod względem rolniczym
Rozbudować rzemieślnicze zakłady obozowe

Po wojnie i po wydaniu Polsce w myśl Porozumienia Londyńskiego kilkuset zbrodniarzy wojennych, powołano 22 stycznia 1946 r Najwyższy Trybunał Narodowy oraz Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce.
Pierwszy proces toczył się od 11 do 29 marca 1947 r. Oskarżonym był pierwszy komendant KL Auschwitz Rudolf Hsse. W postępowaniu dochodzeniowym zgromadzono materiał liczący 21 tomów zawierających zeznania świadków, opinie biegłych.

Komisja dokonała oględzin terenu obozu, stojących na nim obiektu, a w szczególności urządzeń służących do masowej zagłady – komór zagłady i krematoriów.
Przesłuchano wielu więźniów których uwolniono z obozu. Oskarżony w trakcie składania wyjaśnień masowej zagładzie sprawiał wrażenie dumnego z tego co robił. NTN skazał Rudolfa Hssa na karę śmierci przez powieszenie.
Wyrok wykonano w dniu 16 kwietnia 1947 r w Oświęcimiu obok budynku komendantury obozu. W drugim procesie przed NTN stanęło 40 oskarżonych, członków załogi obozu w Oświęcimiu, wśród nich: trzeci komendant obozu Artur Liebenschel.

Proces toczył się w Krakowie od 25 listopada do 16 grudnia 1947 r Oskarżeni usiłowali zrzucić odpowiedzialność na przełożonych,
w szczególności na Hssa zasłaniając się otrzymywanymi rozkazami. Wyrok ogłoszono 22 grudnia 1947 r.
23 oskarżonych skazano na karę śmierci, 6 na karę dożywocia, 7 na 15 lat więzienia, 2 oskarżonych na 10,5 i 3 lata więzienia. Jeden oskarżony Hans Mnch został uniewinniony.
Najwyższy Trybunał Narodowy uznał członków władz administracji i załogi niemieckich obozów koncentracyjnych w Polsce za grupę przestępczą. W sumie przed sądem stanęło około 700 zbrodniarzy oświęcimskich ekstradowanych do Polski.

Wśród procesów też trzeba wymienić proces szefa urzędu w Głównym Urzędzie Gospodarki i Administracji SS Standertenfhrera Gerharda Mauera, który odpowiedzialny był za eksploatację niewolniczej pracy więźniów w przemyśle niemieckim. Proces ten ukazał powiązania hitleryzmu z kapitałem przemysłowym i bankowym. Oskarżony Mauer został skazany na karę śmierci.Procesy zbrodniarzy oświęcimskich toczyły się w sądach różnych krajów, jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Znaczna część przestępców była i jest dotąd nieuchwytna.

Z inicjatywy Polski ONZ uchwaliło 26 listopada 1968 r konwencję o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości.

2 lipca 1947 r Rząd Polski wydał ustawę o zachowaniu terenu byłego obozu KL Auschwitz Birkenau wraz z wszelkimi znajdującymi się na nim zabudowaniami i urządzeniami jako Pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów oraz utworzeniu tam Państwowego Muzeum.

https://www.auschwitz.org/(link is external)
https://www.facebook.com/share…(link is external)
https://wiadomosci.onet.pl/tyl…(link is external)
https://dzieje.pl/wiadomosci/n…(link is external)