W dniu 6 września 2023 roku w Krakowie, odbyła się niezwykła specjalna uroczystość z okazji Jubileuszu 90-lecia urodzin i 70-lecia pracy naukowo-dydaktycznej Szanownego Pana Profesora dr hab. inż. Andrzeja Maneckiego i jednocześnie Profesora Honorowego AGH, który jest również między innymi jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Meteorytowego oraz jego Członkiem Honorowym. 

REKLAMA

W uroczystości tej miałem zaszczyt wziąć udział wraz z niektórymi członkami Polskiego Towarzystwa Meteorytowego.

W tej wspaniałej uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, wielu przedstawicieli innych uczelni polskich, władz Miasta Krakowa, „Braci Polarnej”, jak również przedstawiciele różnych towarzystw, przyjaciele Profesora oraz jego rodzina. Wygłoszono szereg przemówień z życzeniami. Wiele mówczyń i mówców dzieliło się wspaniałymi wspomnieniami z udziałem Profesora po których za każdym razem zabierał on głos przytaczając ze swoim poczuciem humoru różne anegdoty dotyczące tych znajomości. Wręczano również prezenty. List gratulacyjny od Polskiego Towarzystwa Meteorytowego odczytał jego prezes Prof. dr hab. inż. Tadeusz Przylibski. Natomiast list gratulacyjny od władz miejskich Pułtuska odczytała przedstawicielka PTMetu dr Jadwiga Biała. Władze Pułtuska przyznały profesorowi w dniu 17 września 2021 medal „Za zasługi dla Miasta Pułtuska” za badania w których szczególne miejsce zajął meteoryt Pułtusk i od którego rozpoczął on badania materii pozaziemskiej oraz poświęcił temu meteorytowi wiele prac.

Wszyscy mówcy podkreślali dorobek naukowy Profesora, który jest naprawdę ogromny wręcz „kosmiczny”. Ale po kolei.

Profesor dr hab. inż. Andrzej Manecki Urodził się 8 września 1933 roku w Krakowie. Absolwentem Akademii Górniczo-Hutniczej został w 1957 roku. Już jako student II roku był współautorem skryptu (podręcznika). Obronił doktorat w 1964 roku, doktorem habilitowanym został w 1968 roku, profesorem nadzwyczajnym w 1978 roku a profesorem zwyczajnym w 1988 roku. W międzyczasie pełnił funkcję dziekana Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego w AGH  w latach 1984–2000, kierownika Katedry Mineralogii, Petrografii i Geochemii AGH w latach 1992–2002, kierownika Zakładu Sozologii w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN  w latach 1995–2000. Był też przewodniczącym Komitetu Nauk Mineralogicznych PAN w latach 1991–2007.  Członek Komisji Kosmomineralogii Międzynarodowej Asocjacji Mineralog. IMA – (przedstawiciel Polski) w latach 1974–1988, Komisji Nowych Minerałów i Nazw Minerałów IMA – (przedstawiciel Polski) w 1988, Komisji Historii i Dokumentacji Badań Polarnych PAN (przew. 1991–), Komisji Gospodarki Surowcami Mineralnymi – członek prezydium w latach 1991–1998, oraz Komitetu Nauk Mineralogicznych PAN (przewodniczący 1993–).

Pełnił też wiele innych funkcji jak: Przewodniczący rady naukowej: Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi Oddział w Krakowie, Polskiego Klubu Ekologicznego, był też przewodniczącym Wojewódzkiej Rady Ochrony Środowiska w Krakowie.

Obecnie nosi tytuł Honorowego Profesora Akademii Górniczo-Hutniczej. Jest też Członkiem Honorowym – Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego, Polskiego Towarzystwa Meteorytowego, Polskiego Towarzystwa Magnezologicznego i Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi. 

Jego główną działalnością naukowo-badawczą były modelowe eksperymenty wymiany jonowej w skaleniach, badania minerałów w meteorytach i szkliw w kosmicznych pyłach, wyznaczenie strukturalnych kryteriów odróżniania szkliw ziemskich od kosmicznych. Nadto do niezwykłych osiągnięć i badań zaliczamy również opracowanie i realizacja programu badań mineralogiczno-geochemicznych i geologiczno-kartograficznych SW Ziemi Wedel Jarlsberga na Spitsbergenie. Prof. Andrzej Manecki był kierownikiem 3 wypraw polarnych w latach 1984, 1985, 1988. Nadto zapoczątkował  i rozwinął nowe kierunki takie jak: aeromineralogii, propozycja zmodyfikowanej klasyfikacji pyłów atmosferycznych; rekultywacja gleb w miejscowości Skawina, gdzie przez lata funkcjonowała Huta Aluminium. W latach 1980/1981 kierował pracami nad raportem w sprawie szkodliwego oddziaływania Huty Aluminium w Skawinie. Raport ten był podstawą decyzji Rządu do zamknięcia tej Huty.

Zajmował się także pyłowym zanieczyszczeniem lodowców

 „Za wybitne osiągnięcia naukowe o charakterze intersdyscyplinarnym z zakresu mineralogii z kosmomineralogią, geologii Arktyki, ochrony środowiska, za rozwój kadry naukowej, działalność organizacyjną i dydaktyczną na rzecz Uczelni i polskiego środowiska naukowego, oraz promocję AGH w Polsce i na świecie” – Profesor dr hab. inż. Andrzej Manecki otrzymał w roku 2015 tytuł Profesora Honorowego Akademii Górniczo-Hutniczej. 

Był promotorem 13 doktoratów. Jest autorem około 180 publikacji naukowych. 

Warto też podkreślić, że jest autorem pierwszej polskiej Encyklopedii Minerałów oraz wielu podręczników. Był redaktorem naczelnym wydawnictw „Prace Mineralogiczne” KNM PAN, „Biuletyn Polarny” KBP PAN, „Problemy Ekologiczne Krakowa” PKE AGH, „Nauka dla Ciekawych” serii „O Ziemi i Kosmosie” AGH. 

„Encyklopedia minerałów – minerały Ziemi i materii kosmicznej” jego autorstwa, została nagrodzona Nagrodą PAN im. Stanisława Staszica.

Natomiast w 2017 roku został uhonorowany przez międzynarodowy polsko-kanadyjski zespół badaczy pod kierownictwem prof. Adama Pieczki, nadaniem nowo odkrytemu minerałowi w pegmatytach dolnośląskich nazwę maneckiit. 

Zapoczątkował w Polsce nowoczesną mineralogię planetarną, kosmomineralogię i metodę FT. 

Profesor Andrzej Manecki został też uhonorowany następującymi odznaczeniami, medalami i wyróżnieniami: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1978), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2003), Medal Komisji Edukacji Narodowej, Medal im. Karola Bohdanowicza (najwyższe wyróżnienie Towarzystwa Geosynoptyków „Geos”), państwowa (zespołowa I st.) 1988, sześciokrotnie Ministra Edukacji Narodowej (indywidualne i zespołowe) 1971–1994 oraz liczne odznaczenia resortowe. W 2023 roku otrzymał odznakę Honoris Gratia za wybitne zasługi dla Krakowa.

Moje najważniejsze wspomnienia związane z profesorem.

Mam kilka ciekawych i ciepłych wspomnień związanych z Prof. Andrzejem Maneckim. Może opiszę tylko te najważniejsze z nich i w jaki sposób profesor odmienił i ukierunkował moje zainteresowania, które teraz gdy jestem już emerytem dają mi możliwość dalszej pracy, nie tylko dziennikarskiej ale również i naukowej. Opisanie ich wymaga trochę tła mojej historii, no więc po kolei:

Od młodzieńczych lat interesowałem się geologią i paleontologią. W połowie lat 80. ubiegłego wieku, kiedy przebywałem w USA, tak naprawdę zainteresowałem się „skarbami z nieba”. Podróżując w 1986 roku do Wielkiego Kanionu Kolorado w Arizonie w dniu 4 lipca, w obchodzonym w USA  Dniu Niepodległości, odwiedziłem będący w pobliżu Meteor Crater nazywany obecnie kraterem Barringera. Miejsce to zrobiło na mnie ogromne wrażenie. Od tego momentu zacząłem się poważnie interesować meteorytami. Później też tektytami, którymi zafascynowałem się z uwagi na ich tajemnicze pochodzenie, Tak też nieziemskie kamienie stały się moim hobby. Po powrocie do kraju w 1996 roku zacząłem rozwijać swoje zainteresowania poznając astronoma Andrzeja Pilskiego i kolekcjonera Kazimierza Mazurka. Po napisaniu mojej pierwszej pracy o tektytach w 1999 roku – „Szkliwo nie z tej Ziemi”, posłałem ją Prof. Andrzejowi Maneckiemu. Nawiązałem z nim kontakt. Zacząłem pisać artykuły do kwartalnika „Meteoryt” wydawanego przez Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie. W dniach 18 – 21 kwietnia 2002 roku byłem w miejscowości Guciów k/Zwierzyńca w pow. Zamojskim na spotkaniu miłośników meteorytów, którzy mieli założyć Klub Meteorytowy. Po prostu jako prawnik byłem w odpowiednim miejscu i czasie mogąc przyczynić się do powstania Polskiego Towarzystwa Meteorytowego zamiast planowanego Klubu Meteorytowego. 

Pierwszym prezesem został wtedy śp. prof. dr hab. Łukasz Karwowski. 

Tam też poznałem bliżej Prof. Andrzeja Maneckiego. Profesor w ostatniej książce „Ludzie Nauk o Ziemi i Kosmosie” podkreślił pisząc m.in. na str. 166 – „W wypracowaniu prawnej formuły działania PTMetu zasługi ma prawnik Andrzej Kotowiecki, wybitny popularyzator meteorytyki”.

Profesor widząc moje zainteresowania również sprawami polarnymi zaproponował mi udział w XXIX Międzynarodowej Konferencji Polarnej, która odbyła się na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie w dniach 19-21 września 2003 roku, gdzie wygłosiłem referat „Status prawny meteorytów znajdowanych na obszarach polarnych”. Tak też zaczęła się moja przygoda również ze sprawami polarnymi. 

Dzięki Panu Prof. Andrzejowi Maneckiemu miałem możność poznania człowieka, który tak jak profesor Manecki stał się dla mnie wzorem do naśladowania i który zachęcił mnie do dalszej wtedy pracy naukowej i pisarskiej – był nim profesor Jacek Machowski (prawnik) urodzony 20 czerwca 1923roku w Katowicach, który jako zastępca Stałego Przedstawiciela Polski przy ONZ w Nowym Jorku, był obecny przy pracach nad Traktatem Antarktycznym. Wraz z drugim radcą ambasady Marianem Dobrosielskim, podjął w czasie trwania konferencji waszyngtońskiej nieoficjalne rozmowy kuluarowe z jej uczestnikami, zmierzające do umożliwienia Polsce podpisania Traktatu Antarktycznego w charakterze sygnatariusza pierwotnego, co dałoby jej prawo do uczestnictwa w Spotkaniach Konsultacyjnych Państw – Stron Traktatu od zarania. Od samego początku był gorącym zwolennikiem utrzymania na stałym lądzie Stacji antarktycznej PAN im. A.B. Dobrowolskiego i przeciwnikiem jej likwidacji, wierząc, że dla nauki polskiej nadejdą lepsze czasy. Likwidacja tej stacji, jego zdaniem byłaby największym błędem i klęską polskich interesów w historii polskich badań Antarktyki. Zwolennikiem rewitalizacji tej Stacji byłem również i ja (rewitalizacja nastąpiła w 2022 roku). Pamiętam jak zadzwonił do mnie pan prof. Aleksander Guterch, który był wtedy Przewodniczącym Komitetu Badań Polarnych Polskiej Akademii Nauk z prośbą o napisanie artykułu wspominającego zmarłego w dniu 26 marca 2004 roku w Legionowie k. Warszawy Prof. dr hab. Jacka Machowskiego. Utworzona przez Prof. Jacka Machowskiego Komisja Nauk Humanistycznych i Społecznych, była spełnieniem Jego marzeń, a jednocześnie otwarciem okna na świat nauk polarnych. Powołanie tej Komisji miało na celu zapewnienie nauce polskiej właściwej reprezentacji na forum międzynarodowym, gdzie podobna instytucjonalizacja nastąpiła już przed wielu laty, przybierając formę organizacji i konferencji międzynarodowych w zakresie polarnych nauk humanistycznych i społecznych. Byłem członkiem tej komisji. Do momentu powołania tej Komisji nie były reprezentowane nauki humanistyczne i społeczne jak to jest w przypadku nauk biologicznych i nauk o Ziemi. Spełniając jedno z zadań Komisji Nauk Humanistycznych i Społecznych zostałem jako pierwszy Polak członkiem IASSA – International Arctic Social Sciences Association, tym samym spełniłem chociaż jedno z marzeń Profesora. Dzięki Pani prof. Marii Olech powstało archiwum dokumentacji spraw polarnych do którego przekazałem dużo pamiątek po profesorze. Po śmierci Prof. Jacka Machowskiego zostałem członkiem Komisji  Historii i Dokumentacji Badań Polarnych Komitetu Badań Polarnych PAN, dzięki prof. Andrzejowi Maneckiemu, który był przewodniczącym tej Komisji. Wcześniej za namową prof. Andrzeja Maneckiego zacząłem pisać artykuły do Biuletynu Polarnego wydawanego przez Komisję Historii i Dokumentacji Badań Polarnych Komitetu Badań Polarnych PAN i Klub Polarny Polskiego Towarzystwa Geograficznego. 

Do Klubu Polarnego zostałem przyjęty po odbyciu podróży poza krąg polarny (Nordkapp w Norwegii) a wprowadzającym był oczywiście prof. Andrzej Manecki i jego syn prof. dr hab. inż. Maciej Manecki. 

Profesor Andrzej Manecki ma ogromne poczucie humoru, dlatego też jest łatwiejszy do niego dostęp i od razu wzbudza ogromne zaufanie. 

Pamiętam takie humorystyczne zdarzenie. Otóż w trakcie II Seminarium Meteorytowego, które odbyło się w dniach 24-26 kwietnia 2003 roku w Olsztynie, wygłosiłem referat o Polskich zabytkach wykonanych z żelaza meteorytowego. Przygotowując się do tego referatu nawet nie przypuszczałem, że czeka mnie wspaniała przygoda z wątkiem prywatnego śledztwa.  Analizując dostępną literaturę na temat zabytków wykonanych z żelaza meteorytowego stwierdziłem, że w Polsce są tylko trzy zabytki wykonane z żelaza meteorytowego. Dwie bransolety z okresu halsztackiego odkryte w Częstochowie-Rakowie oraz siekierka również pochodząca z tego samego okresu, znaleziona w okolicach Przełęczy Dukielskiej w miejscowości Wietrzno-Bóbrka. Niespodziewanie ustaliłem jednak, że zabytki te przed laty zaginęły. 

Nie ukrywam, że zaniepokoiło mnie, iż dobra kultury narodowej i to o tak wyjątkowym światowym znaczeniu mogą pozostawać poza jakąkolwiek kontrolą.

Postanowiłem przeprowadzić w tej sprawie prywatne śledztwo, przed podejmowaniem oficjalnych działań prawnych. Wiedziałem, że czeka mnie trudne zadanie. Jednak po kilku tygodniach moje śledztwo przyniosło niespodziewane rezultaty. Ustaliłem kto ostatni mógł mieć w rękach te zabytki i kto je badał. W rezultacie jedna z bransolet a w zasadzie jej duży fragment  (była cięta do badań)  tj. bransoleta o nazwie Częstochowa-Raków I, odnalazła się w biurku jednego z krakowskich profesorów. Otrzymał ją pocztą do przebadania ponad 25 lat temu i niestety musiał ją za moim pośrednictwem oddać Muzeum Częstochowskiemu. Udało mi się odnaleźć wszystkie artefakty.

Gdy w trakcie referatu to opowiedziałem, nagle Prof. Andrzej Manecki siedzący naprzeciwko mnie w pierwszym rzędzie powiedział – „Panie Andrzeju, nich Pan tak na mnie nie patrzy bo wszyscy sobie pomyślą, że to ja byłem tym profesorem i miałem tę bransoletę w swoim biurku.”

Oczywiście chodziło o innego profesora.

Po ukazaniu się mojego artykułu w Meteoritics & Planetary Science w USA w roku 2004 (Zabytki w zbiorach polskich wykonane z żelaza meteorytowego) profesor dopingował mnie do dalszych poszukiwań oraz do rozwijania tego tematu. Tak też powstała seria moich artykułów nie tylko na stronach Pressmania.pl, ale również w Acta Societatis Metheoriticae Polonorum, wydawanym przez Polskie Towarzystwo Meteorytowe. 

Profesor nigdy nie odmawiał kontaktu, udzielał zawsze wspaniałych wskazówek i porad na wszystkie pytania. Był i jest chętny do pomocy.

Po organizowanej wspólnie z Muzeum Miejskim w Wadowicach wystawy „Skarby nie z tej Ziemi” w 2021 roku dzięki profesorowi na moją prośbę udało się zorganizować Muzeum Miejskiemu w Wadowicach jeszcze wystawy paleontologiczne i geologiczne z eksponatami wypożyczonymi m.in. z Akademii Górniczo-Hutniczej. Dlatego też bardzo dziękuję osobiście za pomoc i życzliwość.

Jak to trafnie napisał Kazimierz Mazurek członek założyciel PTMetu (w „Limeryki” – Mazurek 2022) _

„Profesor z Krakowa, człek godny,

w meteorytyce bardzo płodny.

Uczy, bada, publikuje,

innych prace recenzuje.

Słuchaj Go, gdyś wiedzy głodny.

W Polskim Towarzystwie Meteorytowym

od wielu lat reprezentuje świat naukowy.

Na krakowskiej AGH – bez rozgłosu –

przedstawił „Oblicza gości z Kosmosu”

towarzystwa Członek Honorowy”.

Na zakończenie trudno coś napisać przy takim ogromnym dorobku naukowym, jak już wcześniej wspomniałem wręcz „kosmicznym” Prof. dr hab. inż. Andrzeja Maneckiego. 

Profesorze dziękujemy jako społeczność meteorytowa, że jesteś, że służysz doradą, że współpracowałeś i współpracujesz z kolekcjonerami i miłośnikami „Skarbów nie z tej Ziemi”, że zapoczątkowałeś w Polsce nowoczesną mineralogię planetarną, kosmomineralogię i metodę FT oraz że masz cierpliwość do swoich „wiecznych studentów”.

Szanowny Panie Profesorze, życzę Panu, jak i cała społeczność meteorytowa wszystkiego najlepszego z okazji urodzin a w szczególności dużo, dużo zdrowia, szczęścia w dalszym życiu, cierpliwości do nas oraz spełnienia jeszcze drzemiących marzeń badawczych i pisarskich. 

Wadowice, 8 września 2023 rok

Na zdjęciu tytułowym Pan prof. dr hab. inż. Andrzej Manecki wraz z synem prof. dr hab. inż. Maciejem Maneckim.

Niektóre przytoczone źródła:

  1. Historia AGH – https://historia.agh.edu.pl/wiki/Andrzej_Manecki 
  2. Żabińskiit i maneckiit – nowe minerały na cześć profesorów, https://www.agh.edu.pl/aktualnosci/info/zabinskiit-i-maneckiit-nowe-mineraly-na-czesc-profesorow-agh/
  3. Bibliografia artykułów nad badaniami meteorytów – (Biała Jadwiga, Manecki Andrzej, (2011), Bibliografia meteorytyki polskiej (1805-2010) (Bibliography of Polish Meteoritics (1805-2010)), Polskie Towarzystwo Meteorytowe, Sosnowiec 2011. ISBN 978-83-921834-1-90,  http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Manecki 
  4. Mazurek Kazimierz, (2022), Wspomnienia z meteorytyki czyli niektóre wydarzenia i osoby limerykami opisane, Kamamet Collection 2022, ss. 60.[1] ISBN 987-83-964588-0-3.
  5. Andrzej Kotowiecki – Polskie Towarzystwo Meteorytowe – moje wspomnienia, dokonania i pasja, http://pressmania.pl/andrzej-kotowiecki-polskie-towarzystwo-meteorytowe-moje-wspomnienia-dokonania-i-pasja/
  6. A.Kotowiecki, Wspomnienie Profesora Jacka Machowskiego, http://pressmania.pl/wspomnienie-profesora-jacka-machowskiego/
  7. A. Kotowiecki, Artifacts in Polish collections made of meteoritic iron, Meteoritics & Planetary Science, 39(S8), A151A156 https://repository.arizona.edu/handle/10150/655887  –https://adsabs.harvard.edu/full/2004M&PSA..39..151K – 
  8. A. Kotowiecki, Polskie zabytki wykonane z żelaza meteorytowego, http://www.ptmet.org.pl/old/wydawnictwa/2003%2007%20Kotowiecki.pdf